1. Dobra wiadomość dla dziewcząt (i chłopców?): czas przed lustrem nie będzie stracony! Wbrew pozorom ma bowiem znaczenie, w co się ubierzesz na ustną maturę.
Tak to już jest, że niezależnie od naszych chęci, woli i poglądów, podświadomie najpierw oceniamy człowieka na podstawie jego wyglądu. Wpływ na to, jak oceni Ciebie i Twoją wypowiedź nieznający Cię nauczyciel z komisji maturalnej, będzie więc miało to, czy będziesz elegancki/a, schludny/a i miły/a dla oka. Nie dodadzą Ci punktów nadmierny makijaż, przesadnie zdobna biżuteria, zbytnia ekstrawagancja.
Wchodząc, uśmiechnij się – jesteś przecież nie tylko osobą dobrze wychowaną i przyjemną w kontakcie, ale też spokojną, że umiesz (lub takie chcesz sprawić wrażenie:-). Nie zapomnij w stresie o „Dzień dobry”, stosuj słowa „dziękuję”, „przepraszam”, „oczywiście” – uprzejmość zawsze jest w cenie.
Liczy się także ton głosu. Dobrze jest mówić powoli i w miarę głośno; poćwicz w domu przed lustrem, nagraj siebie, jak mówisz na jakiś temat.
Pierwsze wrażenie robi się tylko raz...
2. Przeczytaj wylosowany temat i napisz sobie własnymi słowami, o co jesteś proszony – by nie pominąć żadnej części polecenia i na pewno dobrze je zrozumieć.
3. Przemyśl najpierw króciutko, co Ty sądzisz na wylosowany temat, jaki masz do niego osobisty stosunek i dlaczego. To otworzy Twój umysł, pozwoli potem ciekawiej i trafniej się wypowiedzieć.
4. W czasie na przygotowanie (15 minut) koniecznie rób notatki o wszystkim, co Ci (na temat) przyjdzie do głowy.
5. Zostaw sobie kilka minut, żeby na podstawie notatek zapisać spójny plan tego, co chcesz powiedzieć:
I. Wstęp – parę zdań, w zależności od typu pytania (o literaturę i sztukę albo o kwestie językowe) na przykład o tym, że:
a) wylosowany przez Ciebie temat (tu cytujesz go lub mówisz, czego dotyczy), jest ważny, często pojawia się w literaturze i sztuce; jak powiedział wybitny francuski pisarz Stendhal: „powieść jest jak lustro, przechadzające się po drodze” – literatura i sztuka odbijają cały świat i wszystkie ludzkie pragnienia, marzenia, uczucia, tak jakby były lustrem, podejmują więc wszelkie kwestie istotne dla człowieka; dlatego i ten temat się w nich pojawia, zwłaszcza w epoce...
b) język, którym posługujemy się na co dzień, jest dla nas absolutnie konieczny i bardzo wiele od niego zależy; bez niego nie moglibyśmy myśleć; używając go w określony sposób, prezentujemy się innym ludziom; dzięki językowi komunikujemy się z nimi; jest on sposobem na wyrażanie uczuć, ale bywa też niebezpieczny: może ranić, oszukiwać, być źródłem nieporozumień – dlatego warto wiele o nim wiedzieć, rozpoznawać stylizację i jej typy, dostrzegać metody manipulacji...
Dodaj także, jaki jest cel Twojego wystąpienia; powiedz „postawiłem/am zatem tezę, iż...”, „argumentów szukałem/am w...”, „kluczowe dla mojego wystąpienia będzie przekonanie, iż...”
II. Kilka punktów rozwinięcia – mówiąc, używaj pytań retorycznych, formuł: „przejdę zatem do”, „przedstawię teraz więc”, „ten utwór zdaje się wskazywać na”, „co zatem można wywnioskować z powyższych słów?” itp.
III. Podsumowanie – jest absolutnie konieczne; przywołaj jeszcze raz temat wypowiedzi, zacytuj go lub powtórz własnymi słowami; przedstaw wniosek i – krótko – własną opinię na temat poruszonego zagadnienia.
6. Użyj wielu cytatów z tekstu, który dostaniesz (jeśli wylosujesz tekst): podkreśl je wcześniej lub nawet przepisz po kolei – przyda się to w zdenerwowaniu. Jeśli będziesz mówić o obrazie lub rzeźbie, omawiając kolejne elementy, wskazuj je gestem.
7. Dobrze zacznij i dobrze skończ: uwaga słuchających najsilniej skupiona jest właśnie na początku i na końcu Twojej wypowiedzi. Trudno jest być w pełni skupionym bez przerwy, a egzaminator też człowiek...
Musisz więc jasno dać znać, że już kończysz: zrobić króciutką przerwę, powiedzieć: „Przykłady te pozwalają, jak sądzę, przejść do podsumowania i wniosków...”, zadać pytanie retoryczne: „Czy zatem... (i tu zacytować wylosowany temat)? Sądzę, iż...”.
8. Każdemu zdarzy się językowa lub inna pomyłka – nie przejmuj się nimi za bardzo, przeproś i popraw się, albo, z dobrą miną do złej gry, po prostu mów dalej. Chodzi wszak o to, by mówić... Drobne pomyłki nie wpłyną na ocenę.
9. W czasie rozmowy (5 minut) – rozmawiaj. Jeśli nie znasz odpowiedzi na pytanie, może powiesz chociaż, że niestety nie pamiętasz dokładnie, ale sam/a myślisz, iż..., a podobny temat podjął reżyser w Twoim ulubionym filmie? Zresztą – to nie jest taka trudna część: nauczyciele pytają jedynie o kwestie poruszone przez Ciebie we wcześniejszym monologu (uwaga: nie mów więc o utworach, których treści nie pamiętasz!). Chodzi przede wszystkim o sprawdzenie, czy można z Tobą inteligentnie (choć trochę :-), bo wiadomo – stres) porozmawiać.
10. Ćwiczenie czyni mistrza... Świetnie jest mieć okazję do przećwiczenia sytuacji ustnej matury, zanim się do niej przystąpi. Pierwszy raz jest zawsze najtrudniejszy, nie warto, żeby to właśnie on był oceniany.
11. Wszystko będzie dobrze!
