Podczas kursu w praktyce wielokrotnie ćwiczone i omawiane będzie rozwiązywanie arkuszy maturalnych, pisanie wypracowań maturalnych oraz udzielanie odpowiedzi na pytania z matury ustnej.
Nauczyciel szczegółowo ocenia (według kryteriów maturalnych) pisane przez kursantów podczas zajęć i poza nimi fragmenty wypracowań oraz całe prace maturalne. Udziela indywidualnych wskazówek i porad.
I. Ogólne wskazówki maturalne
1. Jak wygląda matura pisemna i ustna 2023;
2. Jak zrozumieć tekst – wskazówki i ćwiczenia;
3. Jak interpretować i opisywać obraz – wraz z przykładami – wskazówki i ćwiczenia;
4. Jak odpowiedzieć na pytanie o język – wskazówki i ćwiczenia;
5. Jak napisać wypracowanie - co jest ocenianie – przykłady – punktacja;
6. Co to jest kontekst, typy kontekstów - przykłady i ćwiczenia;
7. Jak porównywać dwa teksty kultury – przykłady i ćwiczenia;
8. Jak argumentować (a jak nie: ad personam, litość, groźba, autorytet...) oraz jak podawać przykłady literackie na maturze pisemnej – wskazówki i ćwiczenia;
9. Jak napisać notatkę i notatkę syntetyzującą – wskazówki, przykłady i ćwiczenia;
10. Jak napisać hasło encyklopedyczne, definicję, streszczenie i parafrazę, plan tekstu – wskazówki i ćwiczenia;
11. Błąd kardynalny a rzeczowy;
12. Czy i jak cytować;
13. Jak zrozumieć wiersz (sztuczki interpretacyjne) – przykłady i ćwiczenia;
14. Jak odpowiedzieć na pytanie drugie na maturze ustnej - przykłady i ćwiczenia.
II. Wiedza teoretyczno- i historycznoliteracka w pigułce
1. Epoki literackie – kolejność;
2. Konwencja fantastyczna, symboliczna, mimetyczna, realistyczna, naturalistyczna, groteskowa + rozpoznawanie na przykładach;
3. Rodzaje i gatunki literackie (wraz z cechami i przykładami): opowiadanie, powieść, baśń, legenda, mit, komedia, fraszka, tren, ballada, tragedia, tragedia antyczna, epos, oda, psalm, kronika, satyra, sielanka, ballada, dramat romantyczny, powieść poetycka, typy powieści i dramatu;
4. Środki artystyczne oraz ich funkcje – z przykładami: porównanie, przenośnia, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy, neologizm, inwokacja, symbol, alegoria, oksymoron, peryfraza, hiperbola, frazeologizm, antyteza, paralelizm, wyliczenie, elipsa, przerzutnia, rytm, rym, homonim, paradoks;
5. Jak odczytywać symbole i alegorie – z przykładami;
6. Rozpoznawanie, funkcje i wartościujący charakter: ironii, autoironii, komizmu, tragizmu, patosu, humoru – z przykładami, ćwiczenia w rozpoznawaniu;
7. Groteska, jej wartościujący i artystyczny charakter (z przykładami);
8. Sposoby kreowania świata przedstawionego: fabuła, bohater, akcja, wątek, motyw, narracja, sytuacja liryczna, archetyp – wraz z przykładami;
9. Podstawowe motywy i toposy wraz z odniesieniem do lektur szkolnych i poezji oraz źródłem mitycznym i biblijnym: labirynt, miłość, walka, dziecko, Bóg, bunt, samotność, heroizm, władza, cierpienie, zdrada, śmierć, przeznaczenie, życie jako teatr, kobieta fatalna, walka o duszę, sen, wolność, ojczyzna, podróż, poświęcenie itp. (odniesienia do konkretnych lektur);
10. Style językowe, ich cechy, funkcje, gatunki:
publicystyczny – artykuł, felieton, reportaż,
retoryczny – przemówienie,
popularnonaukowy,
naukowy – rozprawa,
(plus rozróżnianie: wiadomość i komentarz, przekaz jawny i ukryty, odpowiedzi właściwe i
unikowe),
- wraz z przykładami (ćwiczenia w rozpoznawaniu);
11. Znaczenie i funkcje katharsis wraz z przykładami;
12. Kultura popularna – co to takiego;
13. Gramatyka na maturze (funkcjonale wykorzystywanie wiedzy);
14. Styl i stylizacja (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja biblijna, środowiskowa, mitologiczna) – wraz z przykładami i funkcjami, ćwiczenia w rozpoznawaniu;
15. Moda językowa;
16. Najpopularniejsze biblizmy, mitologizmy, sentencje, przysłowia, aforyzmy – rozpoznawanie, przykłady, rozumienie;
17. Słownictwo neutralne i wartościujące - plus ćwiczenia;
18. Funkcje tekstu (impresywna, ekspresywna, informatywna, perswazyjna, poetycka) - rozpoznawanie, ćwiczenia;
19. Kilka trudnych pojęć:
innowacja językowa, manipulacja językowa, prawda-fałsz, poprawność-niepoprawność, dezinformacja, etykieta językowa;
20. Ortografia – za co stracisz punkty;
21. Środki retoryczne: pytanie retoryczne, wyliczenie, powtórzenie, paralelizm, wykrzyknienie, anafora, apostrofa, inwersja – i ich funkcje w tekście – ćwiczenia w rozpoznawaniu;
22. Nowomowa wraz z przykładami.
III. Wiedza o epokach literackich – konteksty lektur
1. Główne pojęcia, nurty, twórcy, filozofia, sztuka, lektury – jak wykorzystać tę wiedzę na
maturze.
IV. Lektury
1. Problematyka, najważniejsze motywy, streszczenie, bohaterowie, fragmenty, konteksty;
2. Konspekty odpowiedzi na jawne pytania do matury ustnej;
3. Spis lektur obowiązkowych:
A. antyk:
1) Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana;
2) Jan Parandowski, Mitologia, część I Grecja;
3) Homer, Iliada (fragmenty), Odyseja (fragmenty);
4) Sofokles, Antygona;
B. średniowiecze:
5) Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty);
6) Legenda o św. Aleksym (fragmenty);
7) Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty);
8) Pieśń o Rolandzie (fragmenty);
9) Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty);
10) Dante Alighieri, Boska komedia (fragmenty);
C. renesans:
11) Jan Kochanowski, tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich;
12) Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty);
D. barok:
13) Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty);
14) William Szekspir, Makbet, Romeo i Julia;
15) Molier, Skąpiec;
E. oświecenie:
16) Ignacy Krasicki, wybrane satyry, bajki;
F. romantyzm:
17) Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane ballady, w tym: Romantyczność; Konrad Wallenrod; Dziady cz. III; Pan Tadeusz, Dziady cz II;
18) Juliusz Słowacki, Kordian, Balladyna;
19) Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia;
G. pozytywizm:
20) Bolesław Prus, Lalka, Z legend dawnego Egiptu;
21) Eliza Orzeszkowa, Gloria victis;
22) Henryk Sienkiewicz, Potop;
23) Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara;
H. modernizm:
24) Stanisław Wyspiański, Wesele; .
25) Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I – Jesień);
26) Stefan Żeromski, Rozdziobią nas kruki, wrony..., Przedwiośnie;
I. XX-lecie:
27) Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty);
J. literatura wojny i okupacji:
28) Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli;
29) Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat;
K. literatura lat 1945-89:
30) Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem;
31) Albert Camus, Dżuma;
32) George Orwell, Rok 1984;
33) Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty);
34) Sławomir Mrożek, Tango;
35) Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie), Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii);
L. literatura po roku 1989:
36) Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych);
37) Antoni Libera, Madame;
38) Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie);
39) Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach);
40) Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty);
Pula pytań jawnych na maturę ustną 2023 powiązanych z lekturami dostępna jest na stronie OKE Kraków („Komunikat o liście jawnych zadań do części ustnej egzaminu maturalnego z języka polskiego w formule 2023”). Wydruki będą także systematycznie rozdawane podczas zajęć.
V. Interpretowanie i porównywanie tekstów: Poezja i obrazy na maturze
(nie sprawdza się znajomości treści, jedynie ogólne obycie poetyckie, umiejętność interpretacji)
– ćwiczenia w porównywaniu tekstów poetyckich i malarskich na podstawie:
Bogurodzica, pieśni i treny Kochanowskiego, wiersze barokowe, „Hymn do miłości ojczyzny”, sielanki i kolęda Karpińskiego, „Sonety krymskie” i inne wiersze Mickiewicza, „Grób Agamemnona” i „Testament mój” Słowackiego; wybrane wiersze Norwida, Asnyka, Kasprowicza, Przerwy-Tetmajera, Staffa, Leśmiana, Tuwima, Lechonia, Jasnorzewskiej, Przybosia, Baczyńskiego, Balińskiego, Wierzyńskiego, Miłosza (tom „Ocalenie”, „Traktat moralny”), Różewicza, Rymkiewicza, Szymborskiej, Herberta (z tomu „Pan Cogito”, „Raport z oblężonego miasta”), Barańczaka, Wencla; piosenki Kaczmarskiego, Osieckiej, Grechuty
- oraz słynnych i ciekawych dzieł wizualnych z różnych epok;
Powyższe utwory poetyckie mogą zostać wykorzystane także jako konteksty lektur
obowiązkowych.
