Język Polski P4

Najważniejsze zadania:

1. Wyćwiczenie umiejętności analizy i interpretacji tekstu literackiego wymaganej na maturze rozszerzonej - czyli ze szczególnym uwzględnieniem sfery organizacji tekstu, konwencji literackich, kategorii estetycznych i kontekstów.
2. Przypomnienie treści, idei i poetyki lektur, szczególnie tych wymaganych na poziomie rozszerzonym.
3. Przypomnienie bądź zdobycie wiedzy teoretycznoliterackiej i kontekstowej koniecznej do prawidłowego napisania matury na poziomie rozszerzonym.
4. Wyćwiczenie piękna, poprawności oraz oryginalności języka i stylu, a także komponowania wypowiedzi pisemnej.

Drogi do celu:

1. Wspólne i indywidualne ćwiczenia analizy, wyszukiwania konwencji, kontekstów i kategorii estetycznych, teoretycznoliterackiego opisywania narratora, bohaterów, sytuacji, czasu, przestrzeni i relacji w świecie przedstawionym.
2. Przypominanie i poszerzanie wiedzy literackiej, historyczno – i teoretycznoliterackiej w formie wykładu ze współudziałem chętnych :-).
3. Ćwiczenia – czyli częste pisanie prac typu maturalnego lub ich fragmentów podczas zajęć (a dla chętnych – także poza nimi): ocenione według kryteriów maturalnych prace będą na kolejnych zajęciach zawsze gruntownie i indywidualnie omówione, ze wskazaniem kierunków dalszej pracy :-).

**********************************************************************************

I. Wiedza o tekstach i ich kontekstach :-) - schemat.

• mapa myśli – powtórzenie i systematyzacja wiedzy o:

*głównych ideach epoki (typowe schematy, postacie literackie, odzwierciedlenie myśli filozoficznej itp.);

*dziełach literackich (ze szczególnym uwzględnieniem poetyki, idei i możliwych interpretacji lektur obowiązujących na poziomie rozszerzonym);

*autorach (życiorysy najsłynniejszych, pokolenia literackie, typowe słownictwo, składnia i styl, słowa - klucze – ćwiczenia w analizie);

*zagadnieniach teoretycznoliterackich, takich jak:

• gatunki literackie charakterystyczne dla epoki i funkcje przez nie spełniane – odnajdywanie wyznaczników
• konwencje literackie - ćwiczenia w rozpoznawaniu
• kategorie estetyczne
• typ bohatera literackiego i persony mówiącej w tekście – odszukiwanie argumentów
• konteksty:

*mentalność;

*filozofia;

*sztuka;

*tło społeczno-polityczne;

• odzwierciedlenie kontekstów w dziele literackim – ćwiczenie umiejętności zestawiania i odkrywania ich obecności.

Przykładowe – ramowe – plany omówienia epok literackich

Antyk

1. Mentalność:

• myślenie mityczne (religia a magia, realizm, rozlewność epicka, typy mitów - przykłady);
• antropologia, czyli wokół człowieka (kryterium wartości Achillesa, fatum, deus ex machina, hybris, tragizm, zbłądzenie itp.);
• archetypy i toposy (np. paralelizm Dionizosa i Chrystusa a IV ekloga Wergiliusza, mit arkadyjski, mit wiecznego odradzania się, wędrówki do Itaki i inne);
• obraz zaświatów (w dziełach literackich i mitach).

2. Typ bohatera (antropomorfizacja bogów, językowe cechy heroizacji itp.) - przykłady literackie.

3. Język literatury antyku (język Homera i Horacego, język liryki, tyrteizm itp.).

4. Gatunki literackie, ich cechy i funkcje (mit, epos, tragedia, komedia, oda, bukolika, filipika, mowa,epigramat, apologia, bajka, dialog) – najsłynniejsze utwory.

5. Poetyka – kategoria mimesis; retoryka.

6. Filozofia: Sokrates, Platon, Arystoteles, stoicyzm, epikureizm, hedonizm, cynicyzm, pitagoreizm – umiejętność odszukiwania nawiązań w dziełach literackich późniejszych epok.

7. Sztuka: cechy sztuki klasycznej – nawiązania literackie.

Romantyzm

1. Główne pojęcia epoki (mistycyzm, frenezja, intuicjonizm, orientalizm itp.).

2. Najważniejsze dzieła epoki – omówienie pod kątem odniesienia do głównych pojęć epoki i kontekstów pozaliterackich).

3. Najsłynniejsi twórcy epoki i język ich dzieł – cechy charakterystyczne.

4. Schematy literackie romantyzmu - umiejętność ich odnajdywania w tekście:

• bohater romantyczny (werteryczny, byroniczny);
• miłość romantyczna;
• heroizm, pejzaż romantyczny.

5. Historiozofie romantyzmu (filozofia Hegla i Herdera, mesjanizm, winkelriedyzm, prowidencjalizm).

6. Gatunki literackie (podanie, ballada, baśń, dramat romantyczny, gawęda szlachecka, powieść poetycka, epistolarna, dziennik intymny, poemat dygresyjny) w odniesieniu do konkretnych dzieł literackich.

8. Cechy sztuki romantycznej (wirtuozeria, improwizacja), najsłynniejsze dzieła.

9. Kontekst społeczno-polityczny i kulturowy (koncepcja poety–wieszcza, wallenrodyzm, nowe rozumienie tradycji narodowej, szlachecki tradycjonalizm itp.).

10. Romantyzm a sentymentalizm.

11. Przełom romantyczny (cechy literatury poromantycznej – opozycja do klasycyzmu).

12. Kontekst filozoficzny:

• Kant (rewolucja kopernikańska w filozofii);
• Fichte (jaźń, kreacja);
• Schlegel (kreacjonizm, ironia romantyczna jako reguła poetyki).

*kierunki artystyczne (estetyka otwarta, kreacjonizm, pluralizm estetyczny, romantyczna synteza sztuk, symbol, synestezja)

Podsumowanie: miejsca wspólne w literaturze – przegląd przez motywy literackie na przestrzeni epok.

II. ORGANIZACJA DZIEŁA LITERACKIEGO – wykład i ćwiczenia w zastosowaniu wiedzy podczas analizowania i interpretowania konkretnych tekstów.

• Rodzaje i gatunki literackie – typizacja, cechy, rozpoznawanie, funkcje;
• Kryteria literackości (strukturalność, język poetycki, fikcyjność, oryginalność, arcydzieło a kicz);
• Typy liryki (miłosna, religijna, autotematyczna, autoteliczna, inwokacyjna i inne);
• Kompozycja dzieła (otwarta, zamknięta, szkatułkowa, hierarchiczna, szufladkowa, symultaniczna itp.);
• Kategoria czasu i przestrzeni w dziele literackim (retardacja, antycypacja, poakcja itp.);
• Rodzaje narracji i ich wyznaczniki (język ezopowy, narrator wszechwiedzący, interpretujący, szlachcic - gaduła, pisarz realista, poeta modernistyczny, porte–parole i inne);
• Rodzaje postaci literackich (pasywne, dynamiczne, typ, charakter i inne);
• Rodzaje gatunków dramatycznych;
• Kierunki literackie i charakterystyczne dla nich środki wyrazu (konceptyzm, klasycyzm, literatura tendencyjna, realizm krytyczny, naturalizm, impresjonizm, symbolizm, ekspresjonizm, parnasizm i inne);
• Środki stylistyczne i ich funkcje (pauza, eufonia, aliteracja, kakofonia, onomatopeja, rym, rytm, licencja poetycka, pierścień, tautologia, wyliczenie, anakolut, epitet, kalambur, peryfraza, dygresja, hiperbola, kalambur, metonimia i inne);
• Semantyka (synonimy, antonimy, związki frazeologiczne, wulgaryzmy, eufemizmy, zdrobnienia itp. i ich funkcje);
• Kategorie estetyczne (wdzięk, mimesis, patos, ironia, groteska i inne);
• Środki propagandy i manipulacji językowej (arbitralność, rytualność, magiczność, identyfikacja z nadawcą, etapy poddawania perswazji itp.);
• Mechanizmy nowomowy systemów totalitarnych;
• Główne zasady i chwyty retoryki oraz erystyki;
• Style wypowiedzi i funkcje języka (impresywna, ekspresywna, fatyczna i in., ich wpływ na analizę i interpretację tekstu);
• Rodzaje stylizacji (aluzja literacka, cytat, parafraza, pastisz, parodia, archaizacja, dialektyzacja itd. oraz ich funkcje, umiejętność wyszukiwania ich w tekście);
• Wybrane szkoły i metody krytyki literackiej (np. alegoryzm, psychologizm, pozytywizm, krytyka archetypiczna) – jako pomoc w samodzielnej analizie i interpretacji fragmentów utworów.

Uwaga: najistotniejsze będzie praktyczne ćwiczenie umiejętności odnajdywania elementów organizacji dzieła we fragmentach literackich oraz określania ich funkcji i formułowania wniosków odnoszących się do interpretacji dzieła.

III. Doskonalenie stylu, języka i komponowania wypowiedzi – poprzez ćwiczenia i w trakcie pisania wypracowań typu maturalnego.