Lektury w szkole średniej sprawiają uczniom niemały kłopot. Nie tylko jest ich wiele – zwłaszcza w przypadku kursu rozszerzonego, ale i dzielą się na różne kategorie. Które pozycje należy przeczytać najpierw, a które w dalszej kolejności? W tym artykule nie tylko przybliżymy Wam temat lektur do matury, ale i przedstawimy ich listę z podziałem na stosowne kategorie.
I. lektury z języka polskiego – z gwiazdką i bez:
Pozycje książkowe omawiane na języku polskim (nie tylko w szkole średniej) zasadniczo dzielone są na dwie grupy: lektury z gwiazdką oraz bez.
Znajomość lektur z gwiazdką jest nieodzowna dla każdego ucznia, ponieważ na egzaminie maturalnym może pojawić się polecenie odniesienia się do treści ogwiazdkowanej lektury.
Lektury bez gwiazdki także mogą mieć charakter obowiązkowy, jednak ich wybór należy do nauczyciela przedmiotu. Najczęściej są one wybierane z listy lektur zalecanych, jednak na egzaminie maturalnym nie mogą pojawić się pytania dotyczące bezpośrednio treści takiej lektury.
II. podstawowe informacje:
W podstawie programowej dla IV etapu edukacyjnego (liceum/technikum) znajduje się informacja mówiąca o tym, że uczeń powinien przeczytać co najmniej 13 pozycji książkowych oraz dodatkowe teksty o nieco mniejszej objętości. Wśród tych lektur, obowiązkowo muszą znaleźć się teksty oznaczone gwiazdką.
III. lista lektur z gwiazdką:
Poniżej przedstawiamy spis lektur obowiązkowych, z których mogą pojawić się pytania o treść lub wypracowanie na egzaminie maturalnym:
1. Bogurodzica;
2. Jan Kochanowski, wybrane pieśni, treny (inne niż w gimnazjum), psalmy;
3. Adam Mickiewicz, Dziady cz. III;
4. Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz;
5. Bolesław Prus, Lalka;
6. Stanisław Wyspiański, Wesele;
7. Bruno Schulz, wybrane opowiadanie;
8. Witold Gombrowicz, Ferdydurke.
WAŻNE: pomimo, że pieśni, treny i psalmy Kochanowskiego oraz opowiadanie Brunona Schulza należy do zbioru lektur z gwiazdką, pytania na maturze nie będą dotyczyły bezpośrednio treści czytanego tekstu. Mogą natomiast pojawić się pytania o cechy utworu, jego specyfikę, styl lub może pojawić się polecenie odwołania się do tego tekstu.
UWAGA: powinieneś pamiętać, że na egzaminie maturalnym obowiązują Cię również lektury ogwiazdkowane z etapu gimnazjum. Dla przypomnienia, poniżej przedstawiamy ich listę:
1. Jan Kochanowski, fraszki, treny (V, VII, VIII);
2. Ignacy Krasicki, wybrane bajki;
3. Aleksander Fredro, Zemsta;
4. Adam Mickiewicz, Dziady cz. II;
5. Henryk Sienkiewicz, powieść historyczna – do wyboru spośród: Quo vadis, Krzyżacy, Potop.
IV. Lektury uzupełniające czytane w całości – poziom podstawowy:
Poniżej przedstawiamy listę lektur, które, decyzją nauczyciela, mogą zostać omawiane na zajęciach języka polskiego, przygotowujących do matury podstawowej:
1. Sofokles, Król Edyp LUB Antygona;
2. Lament świętokrzyski;
3. Mikołaj Sęp Szarzyński, wybrane sonety;
4. William Szekspir, Makbet LUB Hamlet;
5. Adam Mickiewicz, wybrane sonety i inne wiersze – w tym Romantyczność;
6. Juliusz Słowacki, wybrane wiersze;
7. Cyprian Kamil Norwid, wybrane wiersze;
8. Fiodor Dostojewski, wybrany utwór – na przykład Zbrodnia i kara LUB Łagodna;
9. Joseph Conrad, Jądro ciemności;
10. Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff, wybrane wiersze;
11. Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I- Jesień);
12. Stefan Żeromski, wybrany utwór – na przykład Ludzie bezdomni, Wierna rzeka, Echa leśne, Przedwiośnie;
13. Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Konstanty Ildefons Gałczyński, wybrane wiersze;
14. Jarosław Iwaszkiewicz, wybrane opowiadanie;
15. Tadeusz Borowski, wybrane opowiadanie;
16. Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Różewicz, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Ewa Lipska, Adam Zagajewski, Stanisław Barańczak, wybrane wiersze;
17. Miron Białoszewski, wybrane utwory;
18. wybrany dramat dwudziestowieczny z literatury polskiej – na przykład Stanisława Ignacego Witkiewicza, Sławomira Mrożka, Tadeusza Różewicza;
19. wybrana powieść polska z XX lub XXI wieku – na przykład: Maria Kuncewiczowa, Cudzoziemka; Zofia Nałkowska, Granica; Józef Mackiewicz, Droga donikąd; Stanisław Lem, Solaris; Julian Stryjkowski, Austeria; Tadeusz Konwicki, Kronika wypadków miłosnych;
20. wybrana powieść światowa z XX lub XXI wieku – na przykład: Franz Kafka, Proces; Albert Camus, Dżuma; George Orwell, Rok 1984; Isaac Bashevis Singer, Sztukmistrz z Lublina; Gabriel Garcia Marquez, Sto lat samotności; Umberto Eco, Imię róży.
V. lektury uzupełniające, czytane po fragmentach lub w całości – poziom podstawowy:
Poniżej przedstawiamy listę lektur, które decyzją nauczyciela, mogą zostać poznane tylko we fragmentach:
1. wybór mitów;
2. Dzieje Tristana i Izoldy;
3. Miguel Cervantes, Don Kichote;
4. Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki;
5. Ignacy Krasicki, wybrana satyra LUB Monachomachia;
6. Adam Mickiewicz, Dziady cz. IV;
7. Juliusz Słowacki, Kordian;
8. Irit Amiel, wybrane opowiadanie z tomu Osmaleni LUB Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem;
9. Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat;
10. Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem;
11. Biblia, wybrane psalmy, fragmenty: Pieśni nad Pieśniami, Księgi Hioba, Apokalipsy św. Jana.
VI. dodatkowe teksty kultury:
Należy pamiętać, że terminem teksty kultury, oprócz pozycji książkowych, określamy również filmy, spektakle, a nawet obrazy!
Poniżej przedstawiamy listę pozostałych tekstów kultury, których znajomość jest mile widziana podczas egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie podstawowym:
1. wybrane filmy z twórczości polskich reżyserów – na przykład: Krzysztofa Kieślowskiego, Andrzeja Munka, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego;
2. homilia Jana Pawła II wygłoszona 2 czerwca 1979 roku na Placu Zwycięstwa (Piłsudskiego) – nagranie telewizyjne.
VII. teksty poznawane w całości – poziom rozszerzony:
Zarówno w przypadku tekstów poznawanych w całości, całości lub części, jak i pozostałych tekstów kultury, na poziomie matury rozszerzonej z języka polskiego obowiązują WSZYSTKIE lektury z poziomu podstawowego, a ponadto:
1. Horacy, wybrane liryki;
2. Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki);
3. poezja barokowa – na przykład: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn;
4. wybrany wiersz z romantycznej poezji europejskiej;
5. Juliusz Słowacki, Kordian LUB Fantazy;
6. Zygmunt Krasiński, Nie-boska komedia;
7. realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska – na przykład: Honoriusz Balzak, Ojciec Goriot; Emil Zola, Nana; Gustaw Flaubert, Pani Bovary;
8. Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy;
9. Gustaw Herling Grudziński, wybrane opowiadanie;
10. Michaił Bułhakov, Mistrz i Małgorzata;
11. wybrana powieść lub zbiór opowiadań z XX lub XXI wieku – na przykład: Marii Dąbrowskiej, Zofii Nałkowskiej, Marii Kuncewiczowej, Józefa Wittlina, Józefa Mackiewicza, Juliana Stryjkowskiego, Andrzeja Kuśniewicza, Tadeusza Konwickiego, Stanisława Lema, Wiesława Myśliwskiego, Marka Nowakowskiego, Jerzego Pilcha, Olgi Tokarczuk, Stefana Chwina, Pawła Huellego;
12. wybrana powieść lub zbiór opowiadań dwudziestowiecznych autorów z literatury światowej – na przykład: Franza Kafki, Tomasza Manna, Vladimira Nabokova, Alberta Camusa, Isaaca Bashevisa Singera, Johna Steinbecka, Kurta Vonneguta, Gabriela Garcii Marqueza, Gunthera Grassa, Umberto Eco, Milana Kudery;
13. wybrane wiersze dwudziestowiecznych poetów polskich – innych niż na poziomie podstawowym;
VIII. teksty poznawane w całości lub w części – poziom rozszerzony:
Poniżej przedstawiamy listę lektur, które mogą zostać poznane tylko w części, dla poziomu rozszerzonego:
1. wybrany esej Mieczysława Jasturna lub Zygmunta Kubiaka poświęcony kulturze antycznej;
2. Dante Alighieri, Boska komedia;
3. Johann Wolfgang Goethe, Faust;
4. Czesław Miłosz, wybrany esej;
5. Zbigniew Herbert, wybrany esej;
6. inny esej polskiego autora – na przykład: Kazimierza Wyki, Jana Błońskiego, Marii Janion, Leszka Kołakowskiego, ks. Józefa Tischnera, Jarosława Rymkiewicza, Jerzego Stempowskiego;
7. wybrany reportaż polskiego autora – na przykład: Ryszarda Kapuścińskiego, Krzysztofa Kąkolewskiego, Hanny Krall, Henryka Grynberga;
8. dziennik – na przykład: Marii Dąbrowskiej, Zofii Nałkowskiej, Jarosława Iwaszkiewicza, Witolda Gombrowicza;
9. Jan Paweł II, Tryptyk Rzymski;
10. Biblia, fragmenty Starego i Nowego Testamentu jako konteksty interpretacyjne do lektury dzieł z innych epok.
IX. inne teksty kultury – poziom rozszerzony:
Poniżej przestawiamy listę pozostałych tekstów kultury dedykowanych dla poziomu rozszerzonego:
1. wybrane filmy z klasyki kinematografii światowej – na przykład: Ingmara Bergmana, Charlesa Chaplina, Federico Felliniego, Akiry Kurosawy, Andrieja Tarkowskiego, Orsona Wellesa;
2. spektakle teatralne (w tym teatru telewizji) – przynajmniej jeden w roku;
3. stała lektura gazety codziennej, tygodnika opinii, miesięcznika, kwartalnika.
Podsumowując, lektur obowiązkowych jest o wiele mniej niż wszystkich tych, znajdujących się w puli lektur zalecanych. Nie oznacza to jednak, że należy przeczytać wyłącznie lektury z gwiazdką! Aby zdać maturę z języka polskiego z wysokim wynikiem, konieczna jest znajomość kontekstów i obycie z tekstami kultury. Im więcej tekstów poznamy, tym mniej może nas zaskoczyć.
Bibliografia:
Podstawa programowa z języka polskiego
